სომხები წალკაში უკეთესად გრძნობენ თავს, ვიდრე ჯავახეთში

წალკა (DFWatch)

წალკა, რომელიც სამხრეთ საქართველოში მდებარეობს, დასახლებულია ეთნიკური სომხებით, ბერძნებით, აზერბაიჯანელებითა და ქართველებით, მეტწილად აჭარიდან გადმოსახლებული ეკო-მიგრანტებით.

ლევონ აკოფიანი, სოფელ ჩივთქილისიდან, რომელიც ადგილობრივ თვითმმართველობაში მუშაობს, გვიყვება, რომ სომეხთა უმეტესობა წალკაში 1828 წელს რუსეთ-თურქეთის ომის დროს გადმოსახლდა. მათი ძირითადი ნაწილი ბერძნებთან ერთად ყარსიდან ჩამოვიდა.

ამჟამად წალკის 13 სომხურ სოფელში დაახლოებით 5,000 სომეხი ცხოვრობს. რაიონში კიდევ ოთხი აზერბაიჯანული სოფელია. დღესდღეობით აქ 1,500-მდე ბერძენი შემორჩა. მათი უმეტესობა საქართველოდან პოლიტიკური არეულობის დროს, 1990-იან წლებში წავიდა.

ლევონის თქმით, სომეხთა უმეტესობა წალკაში თავს უკეთესად გრძნობს, ვიდრე ჯავახეთში, სადაც სომხებს პრობლემები დროებით მოქალაქეობისა და დასაქმების მხრივ ექმნებათ.

„ჩემი აზრით, აქ ასეთი პრობლემები საერთოდ არ არის. ძალიან კარგად ვართ ჯავახეთთან შედარებით. ყველაფერი მშვიდად და კარგად არის,“ ამბობს ის.

გრიგოლ ელისბაროვი, რომელიც სოფელ თრიალეთიდანაა, ლევონს ეთანხმება. მისი თქმით, წალკის სომხებს სერიოზული პრობლემები არ აქვთ, თუმცა წელს მათ კარტოფილის გაყიდვა გაუჭირდათ. კარტოფილი კი აქაური მოსახლეობის ძირითადი შემოსავლის წყარო და მათი სიამაყეა. მას  ხუმრობით  ‘წალკის მწვადსაც’ კი ეძახიან.

როგორც წესი, აქაური კარტოფილის მოსავლის დიდი ნაწილი აზერბაიჯანში იყიდება, თუმცა წელს აზერბაიჯანმა  საქართველოსგან კარტოფილი არ იყიდა.

წალკის მუნიციპალიტეტში სოფლის მეურნეობის სამინისტროს წარმომადგენელი გვეუბნება, რომ აზერბაიჯანმა წელს კარტოფილი უკრაინისგან უფრო იაფად შეიძინა. ამიტომ ხალხს მოუხდა, მოსავალი ადგილობრივ ბაზარზე გაეყიდა. საშუალოდ, ამ რაიონში წელიწადში 70,000 ტონამდე კარტოფილის მოსავალი მოდის.

„სომხები აქ ძირითადად მეკარტოფილეობას ან მესაქონლეობას მისდევენ. მეტი რა უნდა ვაკეთოთ? წელს საერთოდ ვერ გავყიდეთ კარტოფილი. კლიენტი არ არის,“ ამბობს ლევონი.

გრიგორი ელისბაროვი და ლევონ აკოფიანი (DFWatch)

გრიგორი კი გვიხსნის, რომ წალკის კლიმატი ბევრად მკაცრია, ვიდრე სხვა რეგიონებში. იქ გლეხები უკვე მწვანილს ყიდიან, როცა წალკაში ჯერ კიდევ თოვლია. ამიტომაც აქ ირჩევენ, რომ კარტოფილი გააშენონ ან საქონელი ჰყავდეთ და რძის პროდუქტით ივაჭრონ.

წალკაში რძის პროდუქტების მწარმოებელ  რამდენიმე მსხვილ კომპანიას წარმომადგენლობა აქვს, მათ შორის ‘ეკოფუდსა’ და ‘სანტეს.’ აქ მუშაობს ოთხი რძის გადამამუშავებელი ქარხანა 12 ჩაბარების პუნქტით. ზაფხულის დღეებში დღის განმალობაში ზოგჯერ 50 ტონაზე მეტი რძე ბარდება.

ლევონიცა და გრიგორიც ამბობენ, რომ წალკაში მცხოვრებ სომეხთა უმეტესობა სამუშაოდ რუსეთში მიდის, და არა სომხეთში.

„ვინ წავა ახლა სომხეთში? კარგად იცით, რომ იქ საქართველოზე უარესი სიტუაციაა,“ ამბობს გრიგორი, „აქ დავივადე და გავიზარდე, ყველა აქ მყავს, რატომ უნდა წავიდე სადმე? ეს არის ჩემი სამშობლო.“

წალკაში მცხოვრები სხვა სომხებისგანგანსხვავებით, გრიგორი ახალქალაქიდან 1941 წელს ჩამოვიდა. მისი თქმით, იქ გერმანული სოფელი იყო, თუმცა მეორე მსოფლიო ომის დროს გერმანელები ყაზახეთში გადაასახლეს და სოფელი დაცარიელდა.

წალკა (DFWatch)

„მაშინ გამოაცხადეს, რომ ვინც კი წავიდოდა იქ და დასახლდებოდა, ომში არ გაიწვევდნენ. ჩვენები წავიდნენ და დასახლდნენ. იცხოვრეს ნახევარი წელი და შემდეგ ყველა მათაგნი ომში მაინც წაიყვანეს. მოატყუეს,“ ყვება გრიგორი. „ექვსი ბიძა მყავდა. ყველა გამოიძახეს. ორი დაბრუნდა. ჯერ კიდევ არ ვიცით, დანარჩენ ოთხს რა ბედი ეწია.“

ახლა სოფელ თრიალეთში ცხოვრობს სხვა სომხებსა და აჭარელ ეკო-მიგრანტებთან ერთად. მის სოფელში დაახლოებით 50-მდე სომხური ოჯახია და გაცილებით მეტი ეკო-მიგრანტი.

ბევრისთვის, უმეტესად უფროსებისთვის, პრობლემა ის არის, რომ მათ ქართული არ იციან. ბავშვები კი ქართულს ადრეული ასაკიდან სწავლობენ. სომხურ სოფლებში სომხური სკოლებია და ქართულ ენას ერთ-ერთ საგნად ასწავლიან.

„ქართულს ისე ვსწავლობთ, როგორც უცხოურ ენას საკუთარ სამშობლოში, უცნაურია.“

როგორც ადგილობრივი მთავრობის წარმომადგენელი, ლევონი ამბობს, რომ სოფლის მოსახლეთა უმეტესობა მასთან გზის ან წყლის პრობლემის გადაჭრის თხოვნით მოდის-ხოლმე, ზოგიც კი მოსავლის გაყიდვაში ითხოვს დახმარებას.