ადგილობრივი თვითმმართველობის რეფორმა საქართველოში არის თუ არა სეპარატიზმის ხელშემწყობი?

ეთნოსთა შორის თანამშრომლობისა და კონსულტაციების ანალიტიკური ცენტრის დირექტორი აგიტ მირზოევი

მთავრობის მიერ შემუშავებულმა ადგილობრივი თვითმმართველობის კანონ-პროექტმა, რომელიც ახლებურად არეგულირებს თვითმმართველობის საკითხს, საზოგადოების ერთი ნაწილის პროტესტი გამოიწვია, რადგან მიაჩნიათ, რომ ეს კანონი იქნება ქვეყანაში სეპარატიზმის ხელშემწყობი და შიშობენ, რომ ქვეყნის მთლიანობას საფრთხე დაემუქრება.

ეს საკითხი განსაკუთრებით პრობლემური იმის გამოა, რომ საბჭოთა ხელისუფლების მიერ საქართველოში სამი ავტონომიური რესპუბლიკის შექმნის გამო დღემდე ორ რეგიონთან არსებობს კონფლიქტი და მესამე ავტონომიური რესპუბლიკა წლების განმავლობაში სეპარატიზმის საფრთხის ქვეშ იყო. ამიტომაც, საზოგადოების დიდი ნაწილი ადგილობრივ დონეზე მმართველობის გაძლიერებას ყოველთვის შიშით უყურებს. ახალი პროექტი კი მნიშვნელოვნად ზრდიდა ადგილობრივი თვითმმართველობის უფლებებს. მიუხედავად იმისა, რომ სადაო მუხლები პროექტში შეიცვალა, დღემდე ეს საკითხი კამათის საგნად რჩება.

რა პოზიცია აქვთ ამ საკითხთან დაკავშირებით თავად უმცირესობებს და რამდენად მიიჩნევენ ადგილობრივი თვითმმართველობის გაძლიერებას ქვეყნისთვის საფრთხის შემცველად, ამ საკითხებთან დაკავშირებით „დფვოჩი“ უმცირესობების საკითხებზე მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაცია „ეთნოსთა შორის თანამშრომლობისა და კონსულტაციების ანალიტიკური ცენტრის“ დირექტორს აგიტ მირზოევს ესაუბრა.

აგიტ მირზოევი: მთავარი ის არის, სწორად გვესმოდეს, რომელ საფრთხეზე ვსაუბრობთ იმიტომ, რომ არსებობენ სხვადასხვა ჯგუფები, რომლებიც სხვადასხვა დროს და ადგილას აყენებენ ცრუ საფრთხეებს და საზოგადოებას სთავაზობენ როგორც რეალურ საფრთხეს. თუ ჩვენი ქვეყნის მოქალაქეებზე ვსაუბრობთ, რომლებიც რეგიონებში კომპაქტურად დასახლებული უმცირესობების წარმომადგენლები არიან, და ეს რეგიონები სასაზღვრო ნაწილს წარმოადგენენ მათ ისტორიულ სამშობლოსთან, მაშინ ეს სხვა საკითხია. მაგრამ, თუ ჩვენ ვსაუბრობთ იმაზე, რომ ჩვენ ერთი ქვეყნის მოქალაქეები ვართ, მაშინ, მიმაჩნია, რომ თუ ჩვენ ვიმუშავებთ სწორად და ეფექტიანად და მივცემთ, ასე ვთქვათ, დოზირებულ თავისუფლებას (რეგიონებს), ეს უკეთესიც იქნება.

ხშირად სიტყვა „ავტონომიას“ დისკრედიტირებული მნიშვნელობით იყენებენ. ამიტომაც ჩვენ არანაირად არ ვსაუბრობთ ავტონომიაზე, ჩვენ ვსაუბრობთ მეტ თავისუფლებაზე, რაც ერთ-ერთი ჩვენი ვალდებულებაა საერთაშორისო დოკუმენტების და ხელშეკრულებების მიხედვით. ამიტომ პირადად მე ვერ ვხედავ საფრთხეს, თუ, რა თქმა უნდა, ჩვენ ინტენსიურად ვიმუშავებთ რეგიონებთან. პირადად მე პრობლემად სხვა რამე უფრო მიმაჩნია, ვიდრე ამ კანონის მიღება.

„დ.ფ“: რას გულისხმობთ?

ა.მ: მაგალითად, სახელმწიფო ენის საკითხი. შესაძლოა, ეს ამ კანონთან პირდაპირ კავშირში არ იყოს, მაგრამ, თუკი გაკეთდება ის, რომ ამ კონკრეტულ რეგიონებში საქმის წარმოების ენად გამოვიყენოთ სახელმწიფო ენასთან ერთად ამ უმცირესობის ენას, როგორც კომუნიკაციის საშუალებას, ეს ძალიან მნიშვნელოვანი იქნება.

გასაგებია, რომ ეს ხარჯებთან იქნება დაკავშირებული და ისიც შესაძლოა, რომ გარკვეულმა ჯგუფებმა ეს საფრთხედ აღიქვან, მაგრამ პირადად მე საფრთხეს ვერ ვხედავ იმიტომ, რომ, ფაქტობრივად, ამ უმცირესობების წარმომადგენლები, რომლებიც წარმოდგენილნი არიან სხვადასხვა ადგილობრივ უწყებებში, ისედაც იყენებენ საკუთარ ენას კომუნიკაციისთვის და გამოვა, რომ ჩვენ დავაკანონებთ. იმის გამო, რომ ამ ადამიანებმა არ იციან სახელმწიფო ენა, ისინი ყოველდღიურად არღვევენ კანონს და იმაზეა საუბარი, რომ მათთვის კომუნიკაციის საშუალება მაინც მოვაწესრიგოთ.

„დ.ფ“: თქვენ ფიქრობთ, რომ ეს არ იქნება საფრთხის შემცველი?

ა.მ: როდესაც ჩვენ ვსაუბრობთ უმცირესობებისთვის დამატებით უფლებებზე, ცხადია, რომ ეს არის ძალიან სენსიტიური თემა, რადგან საქართველოს ძალიან მწარედ აქვს დაცდილი მსგავსი ნაბიჯები. ორი ტერიტორიის იურისდიქციის საკითხი ჯერ არ არის მოგვარებული და კონფლიქტი გაყინულია. ცხადია, ეს საკითხი ყოველთვის გამოიწვევს არაერთგვაროვან რეაქციას, მაგრამ ჩვენ ამ კუთხით უნდა ვიმუშაოთ – თუკი ჩავიკეტებით და ნაბიჯებს წინ არ გადავდგამთ და რეფორმებს არ ჩავატარებთ, როგორც ამას გვკარნახობს თანამედროვე სტანდარტები და გამოწვევები, მაშინ საერთოდ აღარ უნდა ვისაუბროთ ევროინტეგრაციაზე, ადამიანის უფლებებზე და ა.შ.

„დ.ფ“: თვითმმართველობის პრობლემა ზოგადად თვითმმართველობის პრობლემაა თუ კონკრეტული უმცირესობების? ანუ, ეს უფლება არა აქვთ მხოლოდ უმცირესობებს თუ ზოგადად საერთო პრობლერმას წარმოადგენს?

ა.მ: ნებისმიერი პრობლემა ჩვენს ქვეყანაში აღქმული უნდა იყოს როგორც საზოგადოების პრობლემა. ანუ, როდესაც ჩვენ თანაბრად დავიწყებთ ნებისმიერი ჯგუფის აღქმას, იქნება ეს იძულებით გადაადგილებული პირი თუ ეს იქნება სხვა რომელიმე მოწყვლადი ჯგუფის წარმომადგენელი, ჩვენ თანაბრად უნდა განვიხილოთ და თანაბრად უნდა მივიტანოთ მათი ტკივილი და მათი პრობლემა გულთან ახლოს, რათა სწორად მივხვდეთ, რაშია პრობლემა და მოვნახოთ გამოსავალი. მაგრამ, როდესაც ვამბობთ, რომ ეს ერთი ჯგუფის პრობლემაა და ჩვენ არ გვეხება და ცენტრიდან ვაკვირდებით, უკვე იმის წინაპირობას ვქმნით, რომ პრობლემა არ იქნება სწორად აღქმული. შესაბამისად, ვერც მოგვარდება.

რაც შეეხება კონკრეტულად თვითმმართველობის პრობლემას, ცხადია, ეს არის როგორც ადილობრივი მოსახლეობის პრობლემა, რომლის ძირითადი ნაწილი არის საქართველოს მოქალაქე ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენელი, ასევე სახელმწიფოებრივი და ინსტიტუციონალური პრობლემა. ცხადია, სახელმწიფოს მოვალეობაა, რომ რისკები მინიმუმამდე შეამციროს, რადგან ეს აუცილებელია ქვეყნის უსაფრთხოებისთვის და ამაზე უნდა ვისაუბროთ. მაგრამ, ამავდროულად, პრობლემა აქვთ უმცირესობებსაც.

„დ.ფ“: ფიქრობთ, რომ მათ საკმარისი უფლებები არა აქვთ?

ა.მ: არა, მათი მონაწილეობის პრობლემაზე ვსაუბრობ. მიმაჩნია, რომ ევროპული რეკომენდაციები, რომელსაც ჩვენი ევროპელი კოლეგები გვთავაზობენ, გარკვეულწილად ზუსტად იმაზეა ორიენტირებული, რომ ხელი შეუწყოს მათ მონაწილეობას, თუნდაც ადგილობრივ დონეზე. მაგრამ აქაც არის სუსტი და ძლიერი მხარეები. მე იმის მომხრე ვარ, რომ ნებისმიერ მოქალაქეს, თუ მას სურს პოლიტიკაში მონაწილეობა, და სურს, რომ კონკურენტულ პირობებში კარიერული ზრდის წინაპირობა შეიქმნას, ცხადია, უნდა ჰქონდეს საშუალება, რომ ფლობდეს სახელმწიფო ენას. მაგრამ ეს არის ორგვარი პრობლემა.

რეგიონში ცხოვრობს უამრავი ადამიანი, რომელიც ვერ ფლობს სახელმწიფოს ენას და ეს არის მთავარი პრობლემა. ამ ადამიანებს არ ესმით სახელმწიფოსი და მთავარი საფრთხის შემცველი სწორედ ესაა. ეს კი იმის ბრალია, რომ თავის დროზე სახელმწიფომ ვერ მოახერხა სწორი პოლიტიკის გატარება განათლების თვალსაზრისით. ბოლო წლებში კი იყო გარკვეული მცდელობები, მაგრამ ეს საკმარისი არ არის და თაობებია ამისთვის საჭირო. აქედან გამომდინარე, ჩვენ დროებითი, თუნდაც გარდამავალი ხედვა და პოლიტიკა უნდა შევქმნათ, რათა ამ უმცირესობებს არ ჰქონდეთ განცდა, რომ ისინი გარიყულები არიან და თავი იგრძნონ როგორც ამ ქვეყნის მოქალაქეებმა და არა სტუმრებმა.

„დ.ფ“: მოტივაცია არა აქვთ ამ ადამიანებს, რომ სახელმწიფო ენა ისწავლონ?

ა.მ: ერთის მხრივ, ცხადია, სახელმწიფის ბრალია, რომ ვერ შეუქმნა მათ იმის პირობა, რომ სახელმწიფო ენა ესწავლათ, მაგრამ მე პირადად ამაში ადგილობრივი თემების დანაშაულსაც ვხედავ. სათემო ორგანიზაციები, რომლებიც ხშირად ამა თუ იმ თემის სახელით საუბრობენ, ვფიქრობ, ჩადიან გარკვეულ დანაშაულს იმიტომ, რომ ვერ ასრულებენ თავის ფუნქციას, რაც თავის თავზე აიღეს. მათ ხშირად უკუკავშირი არ გააჩნიათ თემთან და როგორ ილაპარაკებენ იმ საჭიროებაზე, რაც ამ თემს გააჩნია. ამიტომაც ვამბობ, რომ აქ პრობლემების კომპლექსია და პრობლემა მხოლოდ ამ კონკრეტულ პროექტს მნიშვნელოვანწილად სცილდება.